سامانیان (۲۶۱ تا ۳۹۵ هجری قمری / ۸۷۴ تا ۹۹۹ میلادی) یکی از مهم‌ترین سلسله‌های ایرانی بودند که در شرق ایران، به ویژه در ماوراءالنهر و خراسان، حکومت کردند. این سلسله توسط اسد بن سامان، یکی از بزرگان محلی، بنیان نهاده شد و به عنوان یکی از احیاگران فرهنگ و تمدن ایرانی در دوره اسلامی شناخته می‌شود. سامانیان نقش مهمی در ترویج زبان فارسی، توسعه علوم و هنر، و احیای هویت ایرانی ایفا کردند.
خاستگاه و بنیان‌گذاری سامانیان
سامانیان از خاندانی ایرانی بودند که در منطقه ماوراءالنهر (شامل بخش‌هایی از ازبکستان، تاجیکستان و شمال افغانستان امروزی) ساکن بودند. اسد بن سامان، بنیان‌گذار این خاندان، در خدمت خلافت عباسی قرار داشت و به دلیل خدماتش، از سوی خلیفه به عنوان حاکم منطقه منصوب شد. در سال ۲۶۱ هجری قمری، نوادگان اسد بن سامان، به ویژه نصر بن احمد، حکومت مستقل سامانیان را تأسیس کردند.