در جهان شگفت‌انگیز زیست‌شناسی، موجودات زنده بر اساس ویژگی‌های مشترکشان در گروه‌های بزرگی به نام سلسله (Kingdom) طبقه‌بندی می‌شوند. این طبقه‌بندی به دانشمندان کمک می‌کند تا رابطه تکاملی، ساختار، و شیوه زندگی گونه‌ها را بهتر درک کنند. در این مطلب، به ۶ سلسله اصلی که در طبقه‌بندی مدرن زیست‌شناسی شناخته می‌شوند، می‌پردازیم و ویژگی‌های کلیدی هر گروه را شرح می‌دهیم.
۱. سلسله حیوانات (Animalia)
ویژگی‌های کلیدی:
ساختار سلولی: پریاخته (یوکاریوت)، چندسلولی، بدون دیواره سلولی.
تغذیه: مصرف کننده (هتروتروف)، مواد آلی را از محیط جذب می‌کنند.
حرکت: اغلب توانایی حرکت فعال دارند.
زیستگاه: خشکی، آب شیرین، و دریا.
مثال‌های معروف:
پستانداران (شیر، وال)، پرندگان (عقاب، پنگوئن)، خزندگان (مار، لاک‌پشت)، حشرات (پروانه، مورچه)، ماهی‌ها (قزل‌آلا، کوسه)، مرجانیان (مرجان مغزی، عروس دریایی).
۲. سلسله گیاهان (Plantae)
ویژگی‌های کلیدی:
ساختار سلولی: پریاخته (یوکاریوت)، چندسلولی، دارای دیواره سلولی از جنس سلولز و اندامک کلروپلاست.
تغذیه: تولیدکننده (اتوتروف)، از طریق فتوسنتز.
حرکت: غیرمتحرک (ریشه‌دار در خاک).
زیستگاه: خشکی، آب شیرین، و برخی در آب‌های شور.
مثال‌های معروف:
درختان (بلوط، کاج)، گل‌ها (رز، لاله)، علف‌ها (گندم، برنج)، سرخس‌ها، خزه‌ها.
۳. سلسله قارچ‌ها (Fungi)
ویژگی‌های کلیدی:
ساختار سلولی: پریاخته (یوکاریوت)، تک یا چندسلولی، دارای دیواره سلولی از جنس کیتین.
تغذیه: تجزیه کننده (هتروتروف)، مواد آلی را جذب می‌کنند.
حرکت: غیرمتحرک.
زیستگاه: خاک، آب، و بدن موجودات زنده (به عنوان انگل).
مثال‌های معروف:
قارچ خوراکی (دکمه‌ای، شیتاکه)، کپک (کپک نان، پنیسیلیوم)، مخمر (مخمر نانوایی)، قارچ‌های انگلی (قارچ کچلی).
۴. سلسله آغازیان (Protista)
ویژگی‌های کلیدی:
ساختار سلولی: پریاخته (یوکاریوت)، اغلب تک‌سلولی یا ساده‌ترین چندسلولی‌ها.
تغذیه: برخی فتوسنتزکننده، برخی مصرف کننده، و برخی انگل.
حرکت: برخی متحرک (تاژک، مژک)، برخی غیرمتحرک.
زیستگاه: غالباً در آب (شیرین یا شور).
مثال‌های معروف:
آمیب (Amoeba)، پارامسی (Paramecium)، جلبک تک‌سلولی (کلامیدوموناس)، جلبک قهوه‌ای (کلپ).
۵. سلسله باکتری‌ها (Bacteria)
ویژگی‌های کلیدی:
ساختار سلولی: پیش‌هسته (پروکاریوت)، تک‌سلولی، بدون اندامک‌های غشادار.
تغذیه: برخی فتوسنتزکننده، برخی تجزیه کننده، برخی انگل.
حرکت: برخی متحرک (تاژک)، برخی غیرمتحرک.
زیستگاه: همه جا (خاک، آب، بدن موجودات زنده).
مثال‌های معروف:
اشرشیاکلی (E. coli)، لاکتوباسیلوس (Lactobacillus)، سیانوباکتری‌ها (جلبک سبز-آبی).
۶. سلسله آرکی‌ها (Archaea)
ویژگی‌های کلیدی:
ساختار سلولی: پیش‌هسته (پروکاریوت)، تک‌سلولی، شباهت ژنتیکی به یوکاریوت‌ها.
تغذیه: متنوع (برخی مصرف کننده، برخی تولیدکننده متان).
زیستگاه: محیط‌های خشن (چشمه‌های آب گرم، دریاچه‌های نمک، اعماق اقیانوس).
مثال‌های معروف:
متانوژن‌ها (Methanogens)، هالوفیل‌ها (Halophiles)، ترمواسیدوفیل‌ها (Thermoacidophiles).
موارد خاص و ابهام‌آمیز:
۱. ویروس‌ها (Viruses):
ویروس‌ها در هیچ سلسله‌ای جای نمی‌گیرند، زیرا ساختار سلولی ندارند و برای تکثیر به میزبان نیاز دارند.
مثال: ویروس ایدز (HIV)، ویروس آنفلوانزا، ویروس کرونا (SARS-CoV-2).
۲. گلسنگ‌ها (Lichens):
ترکیبی از قارچ و جلبک/سیانوباکتری هستند و در دسته‌بندی مستقل قرار نمی‌گیرند.