فانوس اسکندریه (Lighthouse of Alexandria) یکی از عجایب هفت‌گانه‌ی دنیای باستان و یکی از بلندترین سازه‌های ساخته‌شده‌ی دست بشر در دوران باستان بود. این فانوس نه تنها به عنوان یک ابزار ناوبری، بلکه به عنوان نمادی از قدرت و پیشرفت علمی و مهندسی مصر باستان شناخته می‌شد. در ادامه به بررسی تاریخچه، معماری، اهمیت و سرنوشت این بنای شگفت‌انگیز می‌پردازیم.
تاریخچه فانوس اسکندریه:
ساخت: فانوس اسکندریه در قرن سوم پیش از میلاد، در زمان حکومت بطلمیوس دوم (Ptolemy II) ساخته شد. ساخت آن حدود ۱۲ تا ۲۰ سال طول کشید و در سال ۲۸۰ پیش از میلاد به پایان رسید.
مکان: این فانوس در جزیره‌ی فاروس (Pharos) در نزدیکی شهر اسکندریه، مصر، ساخته شد. این جزیره بعدها به دلیل ساخت فانوس، به نام فاروس مشهور شد و کلمه‌ی "فانوس" در بسیاری از زبان‌های اروپایی (مانند فرانسوی: Phare، ایتالیایی: Faro) از نام این جزیره گرفته شده است.
هدف: فانوس اسکندریه برای هدایت کشتی‌ها به بندر اسکندریه، یکی از مهم‌ترین بنادر تجاری دنیای باستان، ساخته شد.
معماری و ساختار فانوس اسکندریه:
ارتفاع: فانوس اسکندریه بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ متر ارتفاع داشت و برای قرن‌ها بلندترین سازه‌ی دنیا پس از اهرام مصر بود.
-
سازه: این فانوس از سه بخش اصلی تشکیل شده بود:
پایه‌ی مربعی: پایه‌ی فانوس یک سازه‌ی مربعی شکل بود که به عنوان پایه‌ی اصلی عمل می‌کرد.
بخش میانی هشت‌ضلعی: بخش میانی فانوس به شکل هشت‌ضلعی بود و یک رمپ مارپیچی برای دسترسی به بالای فانوس در آن تعبیه شده بود.
بخش بالایی استوانه‌ای: در بالای فانوس، یک اتاقک استوانه‌ای قرار داشت که در آن آتش روشن می‌شد.
مواد: فانوس از سنگ‌های سفید و مرمر ساخته شده بود و با مجسمه‌ها و تزئینات هنری آراسته شده بود.
سیستم روشنایی: در بالای فانوس، یک آتش بزرگ روشن می‌شد که نور آن توسط آینه‌های بزرگ بازتاب داده می‌شد. این نور از فاصله‌ی دور (حدود ۵۰ کیلومتر) قابل مشاهده بود.
اهمیت فانوس اسکندریه:
ناوبری: فانوس اسکندریه به کشتی‌ها کمک می‌کرد تا در شب یا شرایط آب‌وهوایی نامساعد، مسیر خود را به سمت بندر اسکندریه پیدا کنند.
نماد قدرت: این فانوس نمادی از قدرت و ثروت مصر تحت حکومت بطلمیوسی‌ها بود.
پیشرفت علمی: ساخت فانوس اسکندریه نشان‌دهنده‌ی پیشرفت‌های مهندسی و معماری در دوران باستان بود.
سرنوشت فانوس اسکندریه:
آسیب‌ها: فانوس اسکندریه در طول قرن‌ها به دلیل زلزله‌های متعدد آسیب دید. اولین آسیب جدی در سال ۹۵۶ میلادی رخ داد و بخشی از فانوس تخریب شد.
تخریب نهایی: در سال ۱۳۰۳ میلادی، یک زلزله‌ی شدید باعث تخریب کامل فانوس شد. پس از آن، بقایای فانوس به مرور زمان از بین رفتند.
بقایای امروزی: امروزه تنها بخش‌هایی از پایه‌ی فانوس در زیر آب‌های نزدیک جزیره‌ی فاروس باقی مانده است.
حقایق جالب درباره‌ی فانوس اسکندریه:
فانوس اسکندریه یکی از اولین فانوس‌های دریایی در تاریخ بود و الهام‌بخش ساخت فانوس‌های دریایی در سراسر جهان شد.
این فانوس برای بیش از ۱۶۰۰ سال پابرجا بود و به عنوان یکی از بلندترین سازه‌های دنیا شناخته می‌شد.
برخی مورخان معتقدند که در بالای فانوس، یک آینه‌ی بزرگ از جنس فلز صیقل‌داده‌شده وجود داشت که نور آتش را بازتاب می‌داد.
فانوس اسکندریه تنها عجایب هفت‌گانه‌ی دنیای باستان بود که کاربردی عملی و روزمره داشت.
جمع‌بندی:
فانوس اسکندریه نه تنها یک شاهکار مهندسی و معماری، بلکه نمادی از پیشرفت‌های علمی و فرهنگی مصر باستان بود. این فانوس برای قرن‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ناوبری در دریای مدیترانه عمل کرد و به عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه‌ی دنیای باستان، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ دارد. اگرچه امروزه تنها بقایای کمی از آن باقی مانده است، اما یاد و خاطره‌ی این بنای شگفت‌انگیز همچنان زنده است.