برج پیزا، که به عنوان برج کج پیزا (Leaning Tower of Pisa) شناخته می‌شود، یکی از معروف‌ترین آثار معماری جهان است که به دلیل کجی‌اش شناخته می‌شود. این برج در شهر پیزا، ایتالیا ساخته شده و به عنوان بخشی از مجموعهٔ کلیسای جامع پیزا در نظر گرفته می‌شود. اما چرا برج پیزا کج است و چه عواملی باعث این کجی شد؟ در این مطلب، به طور مفصل به تاریخچه و دلایل کج شدن برج پیزا پرداخته می‌شود.
۱. شروع ساخت برج پیزا
ساخت برج پیزا در تاریخ ۹ اوت ۱۱۷۳ آغاز شد. این برج به عنوان قسمتی از کلیسای جامع پیزا طراحی شده بود. در آن زمان، مردم پیزا می‌خواستند برجی بسازند که مشابه برج سینت مارک در ونیز باشد، اما چیزی فراتر از آن. معمارانی از بهترین هنرمندان و معماران آن دوره برای این پروژه استخدام شدند تا شاهکاری معماری بسازند. دیوتیسالوی، معمار اولیه این پروژه، پس از حفر پایه‌های بنا، نخستین سنگ برج را در همان سال ۱۱۷۳ نهاد.
۲. شروع کجی برج
مشکل اصلی برج پیزا از همان ابتدای ساخت آن نمایان شد. پس از اتمام تنها سه طبقه از برج، هنگامی که ارتفاع برج به ۱۲ متر رسید، کجی آن به وضوح به سمت جنوب‌شرقی قابل مشاهده شد. این کجی به دلیل ضعف در خاک محل ساخت برج بود که توانایی تحمل وزن سنگین سازه را نداشت. پس از این اتفاق، ساخت برج به مدت یک قرن متوقف شد.
۳. ادامه ساخت برج
ساخت برج در سال ۱۲۳۴ از سر گرفته شد، زمانی که معمار دیگری به نام بونانو پیزانو مسئولیت تکمیل برج را به عهده گرفت. او طبقه چهارم برج را ساخت و در ادامه، این کجی برج همچنان ادامه پیدا کرد. بونانو پیزانو با توجه به کج شدن برج، تلاش کرد که با تغییر ارتفاع هر طبقه، کجی برج را اصلاح کند، اما این کار موفقیت‌آمیز نبود. پس از او معماران دیگری نیز برای تکمیل پروژه وارد عمل شدند، اما کجی برج همچنان به تدریج افزایش یافت.
۴. تلاش برای جلوگیری از سقوط برج
در قرون بعدی، مهندسان و معماران مختلف تلاش کردند تا این کجی را اصلاح کنند، اما هیچ‌کدام نتواستند از پیشروی بیشتر آن جلوگیری کنند. در سال ۱۲۸۴، ساخت برج دوباره متوقف شد و حدود ۲۰۰ سال بعد، در سال ۱۳۱۹، معمار جووانی پیزانو طبقه هفتم برج را به پایان رساند. با این حال، برج همچنان کج بود و پایه‌های آن به تدریج از حالت طبیعی خود خارج می‌شد.
۵. تکمیل ساخت برج و افزایش کجی
در نهایت، ساخت برج در سال ۱۳۵۰ میلادی به پایان رسید. برج پیزا به ارتفاع ۵۵ متر رسید و ۷ ناقوس در بالای آن نصب شد که وزن هر کدام از آنها بیش از ۲۹ تن بود. این سازه تا آن زمان به شدت کج شده بود و انحراف آن از خط عمودی به ۲.۴ متر رسید. کجی برج طی قرون متمادی به تدریج بیشتر شد و گفته می‌شد که برج به دلیل این کجی شدید، در دههٔ ۲۰۸۰ میلادی احتمالاً فرو خواهد ریخت.
۶. تاثیرات جنگ جهانی دوم و زمین‌لرزه‌ها
در طول جنگ جهانی دوم، انفجار بیش از هزار بمب در اطراف شهر پیزا و وقوع نزدیک به ۱۰۰ زمین‌لرزه در این منطقه، هیچ‌کدام نتواستند برج کج را سرنگون کنند. این برج که تاکنون در معرض تهدیدات مختلف قرار گرفته بود، همچنان سر پا ایستاده است و به خمیدگی خود ادامه می‌دهد.
۷. اقدامات برای حفظ برج
از سال ۱۹۹۰، به دلیل افزایش خطر سقوط، بازدید از برج پیزا به طور موقت متوقف شد. در آن زمان، انحراف برج به ۴.۵ متر و ۵.۵ درجه رسیده بود و احتمال ریزش برج بسیار بالا بود. بنابراین، برای جلوگیری از این امر، مهندسان شروع به انجام پروژه‌های ترمیمی و تقویتی کردند. یکی از اصلی‌ترین اقدامات برای کاهش کجی برج، تثبیت پایه‌ها و استفاده از تکنیک‌های مهندسی مدرن بود. پس از ۱۲ سال کار، از ۱۵ دسامبر ۲۰۰۱ بازدید از برج دوباره امکان‌پذیر شد.
۸. نتیجه‌گیری
کجی برج پیزا یک معما و شاهکار مهندسی است که به رغم مشکلاتش، همچنان به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار معماری جهان باقی مانده است. علت اصلی کجی برج، ضعف خاک و عدم محاسبات دقیق در مراحل اولیه ساخت بود که به تدریج باعث انحراف برج شد. اما مهندسان و معماران با استفاده از تکنیک‌های مختلف، موفق به تثبیت برج و جلوگیری از سقوط آن شدند. برج پیزا همچنان به عنوان یک نماد فرهنگی و گردشگری مهم در جهان شناخته می‌شود.