علویان طبرستان (۲۵۰ تا ۳۱۶ هجری قمری / ۸۶۴ تا ۹۲۸ میلادی) یکی از سلسله‌های محلی ایرانی بودند که در منطقه طبرستان (مازندران امروزی) و گیلان حکومت کردند. این سلسله توسط حسن بن زید، معروف به داعی کبیر، بنیان نهاده شد و به عنوان نخستین حکومت شیعی در ایران شناخته می‌شود. علویان طبرستان نقش مهمی در ترویج تشیع و مقاومت در برابر خلافت عباسی ایفا کردند.
خاستگاه و بنیان‌گذاری علویان
حسن بن زید، بنیان‌گذار سلسله علویان، از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) بود و به عنوان یک داعی (مبلغ) شیعه، به منطقه طبرستان آمد. او در سال ۲۵۰ هجری قمری، با حمایت مردم محلی و برخی از بزرگان منطقه، علیه حکومت طاهریان و خلافت عباسی شورش کرد و حکومت علویان را تأسیس نمود. حسن بن زید به عنوان داعی کبیر، تلاش کرد تا تشیع را در منطقه ترویج کند و حکومتی مستقل از خلافت عباسی ایجاد نماید.