آتش‌سوزی‌های طبیعی برای میلیون‌ها سال بخشی جدایی‌ناپذیر از بسیاری از اکوسیستم‌ها بوده‌اند. برخلاف تصور عمومی که آتش را صرفاً یک فاجعه می‌داند، این پدیده نقش حیاتی در حفظ سلامت بسیاری از زیست‌بوم‌ها ایفا میکند.
تحریک جوانه‌زنی بذرهای خفته (مثل برخی کاج‌ها و اکالیپتوس‌ها)
حذف گیاهان مسن و بیمار
ایجاد فضای رشد برای گیاهان جوان
اقیانوس‌ها، که بیش از ۷۰ درصد سطح زمین را پوشانده‌اند، خانه برخی از شگفت‌انگیزترین و مرموزترین موجودات کره زمین هستند. از اعماق تاریک و سرد اقیانوس‌ها تا آب‌های گرم و کم‌عمق، این زیست‌بوم‌های وسیع مملو از تنوع زیستی هستند که بسیاری از آنها هنوز ناشناخته باقی مانده‌اند. در این مطلب، به برخی از جالب‌ترین حقایق و موجودات اقیانوس‌ها میپردازیم که شاید تاکنون از آنها خبر نداشته‌اید.
اختاپوس‌ها یکی از باهوش‌ترین موجودات اقیانوس هستند. آنها توانایی حل پازل، باز کردن درب ظروف و حتی استفاده از ابزار را دارند. برخی از اختاپوس‌ها نیز می‌توانند رنگ و بافت پوست خود را تغییر دهند تا با محیط اطراف استتار کنند. جالب‌تر این که اختاپوس‌ها سه قلب دارند! دو قلب برای پمپاژ خون به آبشش‌ها و یک قلب برای پمپاژ خون به بقیه بدن. وقتی اختاپوس شنا میکند، قلب سوم از کار می‌افتد، به همین دلیل آنها ترجیح می‌دهند به جای شنا کردن، روی کف اقیانوس راه بروند.
هیمالیا، یکی از شگفت انگیزترین و مرتفع ترین رشته کوه های جهان، نه تنها از نظر جغرافیایی، بلکه از لحاظ فرهنگی، زیست محیطی و تاریخی نیز اهمیت فراوانی دارد. این رشته کوه که به عنوان "بام جهان" شناخته می شود، خانه بلندترین قله های جهان از جمله اورست است. در اینجا به برخی از جنبه های شگفت انگیز هیمالیا میپردازیم:
هیمالیا در قاره آسیا قرار دارد و از کشورهای هند، نپال، بوتان، چین (تبت)، و پاکستان عبور میکند.
این رشته کوه بیش از ۲۴۰۰ کیلومتر طول و ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر عرض دارد.
هیمالیا محل تلاقی دو صفحه تکتونیکی بزرگ (هند و اوراسیا) است که باعث شکل گیری آن در حدود ۷۰ میلیون سال پیش شد.
اورست (۸۸۴۸٫۸۶ متر): بلندترین قله جهان که در مرز نپال و تبت قرار دارد.
K2 (۸۶۱۱ متر): دومین قله بلند جهان که در منطقه کاراکورام پاکستان واقع شده است.
سایر قله های معروف شامل کانچنجونگا، لهوتسه، و ماکالو هستند.
چرخه آب (Water Cycle) یا چرخه هیدرولوژیکی، فرآیندی طبیعی است که در آن آب به طور مداوم بین زمین، اتمسفر و اقیانوس‌ها در حرکت است. این چرخه شامل مراحل مختلفی مانند تبخیر، تراکم، بارش و جریان آب می‌شود. چرخه آب نقش اساسی در توزیع آب شیرین روی زمین، تنظیم آب‌وهوا و حمایت از حیات دارد. در این مطلب، به بررسی کامل چرخه آب، مراحل آن و اهمیت آن میپردازیم.
چرخه آب از چند مرحله اصلی تشکیل شده است که به طور مداوم تکرار می‌شوند:
در این مرحله، آب از سطح اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و حتی خاک به بخار آب تبدیل می‌شود.
انرژی خورشید عامل اصلی تبخیر است.
تبخیر همچنین از طریق تعرق گیاهان (Transpiration) نیز اتفاق می‌افتد.
خورشید نیمه‌شب یکی از جذاب‌ترین و منحصر به فردترین پدیده‌های طبیعی است که در مناطق نزدیک به قطب شمال و جنوب رخ می‌دهد. در این شرایط، خورشید حتی در نیمه‌شب نیز در افق قابل مشاهده است و تاریکی کامل شب وجود ندارد. این رویداد هر ساله گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت را به مناطق قطبی می‌کشاند.
 |
| درخشش خورشید نیمه شب در شهر لانگ یربییِن واقع در مجمع‌الجزایر سوالبارد در شمالگان |
علت علمی خورشید نیمه‌شب
این پدیده نتیجه انحراف ۲۳.۵ درجه‌ای محور زمین نسبت به مدار آن حول خورشید است. در انقلاب تابستانی (۲۱ ژوئن در نیمکره شمالی)، قطب شمال به سمت خورشید متمایل می‌شود و خورشید برای چند هفته در مناطق بالای مدار قطبی (عرض جغرافیایی ۶۶.۵ درجه) غروب نمی‌کند. در قطب شمال، خورشید به مدت ۶ ماه پیوسته در آسمان می‌درخشد!
مناطق تجربه خورشید نیمه‌شب
بارش اوروگرافی (Orographic Precipitation) نوعی بارش است که به دلیل تأثیرات جغرافیایی و حرکت هوا به سمت کوه‌ها یا ارتفاعات شکل می‌گیرد. این نوع بارش در مناطقی که دارای کوهستان‌ها و دامنه‌های بلند هستند، رایج است. در این مطلب، به طور کامل به توضیح فرآیند بارش اوروگرافی، مکانیزم آن، و تاثیرات آن خواهیم پرداخت.
بارش اوروگرافی به نوعی بارش اطلاق می‌شود که زمانی اتفاق می‌افتد که جریان‌های هوایی مرطوب به سمت یک منطقه کوهستانی حرکت می‌کنند. این هوا باید از دامنه‌های کوه‌ها بالا برود، و با افزایش ارتفاع، دما کاهش می‌یابد و بخار آب موجود در هوا متراکم شده و به صورت بارش (باران یا برف) درمی‌آید. این پدیده معمولاً در طرف بادگیر کوه‌ها رخ می‌دهد.
اقیانوس هند، سومین اقیانوس بزرگ جهان پس از اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس است که مساحتی معادل ۷۰۵۶۰ هزار کیلومتر مربع (۲۷۲۴۰۰۰۰ مایل مربع) را پوشش می‌دهد و تقریباً ۲۰٪ از سطح آب‌های کره زمین را شامل می‌شود. این اقیانوس از شمال به قاره آسیا، از غرب به آفریقا، و از شرق به استرالیا محدود می‌شود و از سمت جنوب به اقیانوس منجمد جنوبی یا قطب جنوب می‌رسد.
یکی از ویژگی‌های برجسته اقیانوس هند، این است که تماماً در نیمکره شرقی قرار دارد و بر خلاف اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام که از چند طرف به خشکی‌ها محدود می‌شوند، این اقیانوس از سه طرف به خشکی‌ها و مجمع‌الجزایرهایی مانند شبه قاره هند، آفریقا، استرالیا و جزایر مختلف محدود است. در دریاهای حاشیه‌ای این اقیانوس می‌توان به دریای آندامان، دریای عرب، خلیج بنگال و دریای لاکادیو اشاره کرد که از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی اهمیت زیادی دارند.
هسته زمین (Earth's Core) یکی از بخش‌های اصلی و عمیق‌ترین قسمت‌های ساختار داخلی زمین است. این قسمت از سیاره ما به دلیل شرایط فیزیکی و دمایی خاص، نقش بسیار مهمی در پایداری و فعالیت‌های زمین‌شناسی دارد. هسته زمین در اعماق بیش از ۲،۹۰۰ کیلومتری سطح قرار دارد و اطلاعات زیادی در مورد آن به کمک مطالعات زمین‌لرزه‌ها، امواج صوتی، و مدل‌های کامپیوتری به دست آمده است.
هسته زمین از دو لایه اصلی تشکیل شده است:
این دو بخش از نظر ترکیب و ویژگی‌های فیزیکی تفاوت‌های زیادی دارند.
قطب‌ها (به انگلیسی: Pole) در جغرافیا و فیزیک به دو نقطه‌ی خاص روی سطح زمین اطلاق می‌شوند که در آنها محور چرخش زمین با سطح آن تقاطع دارد. این دو نقطه به نام‌های قطب شمال و قطب جنوب شناخته می‌شوند. همچنین، واژه "قطب" در زمینه‌های مختلف علمی و فلسفی معانی متفاوتی دارد که در ادامه به جزئیات بیشتری پرداخته می‌شود.
کمربند آلپاید (Alpide belt)، که به نام کمربند کوه‌زایی آلپاید - هیمالیان نیز شناخته می‌شود، یک ناحیه گسترده و فعال از زمین است که به‌طور عمده شامل رشته‌کوه‌ها و مناطق زلزله‌خیز در امتداد حاشیهٔ جنوبی اوراسیا است. این کمربند زلزله‌ای بیش از ۱۵۰۰۰ کیلومتر طول دارد و از جاوه و سوماترا آغاز شده و از طریق هیمالیا و دریای مدیترانه از اقیانوس اطلس خارج می‌شود.
در این مسیر، رشته‌کوه‌های مهمی همچون آلپ، کارپات، آسیای کوچک، ایران، هندوکش، هیمالیا، و کوه‌های جنوب شرق آسیا در این ناحیه قرار دارند. به همین دلیل، این منطقه یکی از نواحی مهم از نظر فعالیت‌های زمین‌شناسی و لرزه‌ای جهان محسوب می‌شود.
از نظر فعالیت زلزله‌ای، کمربند آلپاید پس از حلقه آتش، دومین منطقه لرزه‌ای فعال جهان است. این کمربند بیش از ۶/۵٪ از زمین‌لرزه‌های دنیا را به خود اختصاص داده است که در میان آنها ۱۷٪ از بزرگ‌ترین و قدرتمندترین زمین‌لرزه‌ها نیز رخ می‌دهد. این آمار نشان‌دهندهٔ خطرات و تهدیدات طبیعی موجود در این ناحیه است و نشان می‌دهد که کمربند آلپاید به‌ویژه در مناطق کوهستانی و نزدیک به مرزهای صفحات تکتونیکی، از بیشترین میزان زمین‌لرزه‌ها و فعالیت‌های لرزه‌ای برخوردار است.
