زیاریان (۳۱۶ تا ۴۳۵ هجری قمری / ۹۲۸ تا ۱۰۴۳ میلادی) یکی از سلسله‌های محلی ایرانی بودند که در شمال ایران، به ویژه در مناطق گیلان و طبرستان (مازندران امروزی)، حکومت کردند. این سلسله توسط مرداویج بن زیار بنیان نهاده شد و به عنوان یکی از نخستین حکومت‌های مستقل ایرانی پس از اسلام شناخته می‌شود. زیاریان نقش مهمی در احیای استقلال ایران و ترویج فرهنگ و زبان فارسی ایفا کردند.
خاستگاه و بنیان‌گذاری زیاریان
مرداویج بن زیار، بنیان‌گذار سلسله زیاریان، از خاندانی محلی در منطقه طبرستان برخاست. او ابتدا در خدمت سامانیان قرار داشت، اما به تدریج با تشکیل گروهی از جنگجویان محلی، به قدرت رسید. در سال ۳۱۶ هجری قمری، مرداویج با شکست دادن حاکمان محلی، حکومت زیاریان را تأسیس کرد. او با شعار استقلال ایران از خلافت عباسی، به یکی از قهرمانان ملی ایرانیان تبدیل شد.